NEDERLAND WERELDWIJD DE TOP: MAAR HOE BLIJF JE AAN DE TOP?

De Nederlandse glastuinbouw behoort al jarenlang tot de wereldtop. Een extreem droge zomer of een koude winter, de tuinbouw levert het hele jaar ongestoord producten zoals orchideeën, rozen, komkommers en tomaten. Niet alleen hier, maar ook en vooral in het buitenland. Tegelijkertijd neemt de internationale concurrentie toe en staat de technologie niet stil. Wat moet er gebeuren om bij de top te blijven?

Nog niet eerder waren er dit jaar zoveel buitenlandse delegaties op bezoek om de expertise en kunde van de tuinbouw in Nederland met eigen ogen te aanschouwen. Indiërs, Chinezen en vele vertegenwoordigers uit centraal Azië (de Stan-staten) wilden het kunstje weleens van dichtbij komen bekijken.

Want hoe krijgen die Hollanders die enorme voedselexport in zo’n dichtbevolkt land toch voor mekaar? Onder de titel ‘How the Netherlands feeds the world’ verbaasde het internationaal bekende tijdschrift National Geographic zich ook hierover en ging op onderzoek uit.

HIGHTECH

Het antwoord: de ultra-hightech innovaties hebben ertoe geleid dat Nederland wereldleider in tuinbouw is geworden. Met innovatieve technieken als koel- en belichtingssystemen kunnen groenten, bloemen en jonge planten het hele jaar geoogst en geëxporteerd worden. Ook wordt er veel tijd en onderzoek in het ontwikkelen van nieuwe producten gestoken. Niet voor niets komt een derde van de wereldexport van zaden voor groenten op het conto van Nederland. Om nog niet eens te spreken van onze logistieke keten waarmee de export gefaciliteerd wordt, met Schiphol, als derde grootste luchthaven van Europa, en de haven in Rotterdam, als de grootste van Europa.

INTERNATIONAAL STERKE REPUTATIE

Dat de Nederlandse tuinbouw internationaal een hele sterke reputatie heeft, erkent ook Cindy van Rijswick, analist voor de tuinbouwsector bij Rabobank. De tuinbouwsector is volgens de analist goed voor zo’n 11 miljard euro productiewaarde, levert 130.000 banen op en is goed voor 21 miljard euro export.

Toch zitten tuinders niet alleen maar op ‘hun’ rozen. Arbeidskrachten zijn moeilijker te vinden. Variaties in wisselkoersen, verkoopprijzen, energiekosten en productie zorgen voor fluctuaties in vraag en aanbod, terwijl de consument steeds hogere eisen stelt. Volgens MVO Nederland leiden onze prijzen en regelgeving er zelfs toe dat Nederland een minder aantrekkelijke handelspartner dan vroeger is. Wat is er nodig om de toekomstige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden?

STELLING 1: ROBOTS NEMEN STEEDS MEER WERK OVER

Bij versbedrijf Heemskerk fresh & easy uit Rijnsburg halen robots nu al de kern uit een krop sla en leggen zakjes dressing bovenop een verpakking. In de toekomst zullen robots meer en meer de werkvloer overnemen. Volgens analist Van Rijswick zullen er steeds minder mensen in de kassen, verwerkingsbedrijven of op het veld te vinden zijn.

‘Teelt zal nog meer gecontroleerd en robotgestuurd worden. Ik denk dat we over twintig jaar daadwerkelijke oogstrobots hebben voor de meeste teelten’, zegt Van Rijswick dat terwijl nu nog zo’n 45 procent van de oogsthandelingen door mensen wordt gedaan.

‘Technologie neemt niet alleen de handelingen van mensen over, ook het geautomatiseerd verzamelen en analyseren van proces data zullen een steeds grotere rol spelen’, reageert Martien Penning van Hillenraad Partners. Die data kunnen worden gebruikt om heel nauwkeurig te bepalen hoe snel een plant groeit en wanneer de producten geoogst kunnen worden. Het voorspellen van groei en oogst levert veel voordelen op in kosten, prijsvorming en efficiency van de keten. Penning: ‘De tuinder wordt meer en meer operator die het groeiproces monitort en ingrijpt bij calamiteiten.’

STELLING 2: DE TUINBOUW ZAL WORDEN GEDOMINEERD DOOR GROTE BEDRIJVEN

Technologische doorbraken zoals de plukrobots vragen om investeringen die alleen te rechtvaardigen zijn bij schaalvergroting. Van Rijswick: ‘Ik denk dat we in de toekomst een kleine groep hele grote tuinbouwbedrijven kennen en daarnaast kleine bedrijven, die door een gezin gerund kunnen worden’. Penning vult aan: ‘De tuinbouwsector wordt steeds meer volwassen, met de bijbehorende consolidatie in het middenveld. Bedrijven moeten bewust kiezen voor voldoende schaalgrootte voor de Europese markt of juist voor speciale producten en zo een niche opzoeken. Je ziet dus oligopolie op de ene vleugel en hyperspecialisatie op de andere.’

STELLING 3: TEELTBEDRIJVEN ZULLEN STEEDS MEER RECHTSTREEKS CONSUMENTEN LEVEREN

Door het bereik van social media is het imago van voeding de laatste jaren aanzienlijk opgekrikt. Denk aan de gezondheidsgoeroes op Instagram waar foto’s van superfoods als gojibessen en chiazaadjes je om de oren vliegen. Het belang van groente en vers wordt steeds meer onderstreept door de consument. Het zijn nu vooral grote supermarkten die hun slag hierin slaan.

Penning: ‘In de slag naar ultravers verdwijnen steeds meer schakels uit de keten. Grote retailers doen rechtstreeks zaken met grote producenten. Grote of gespecialiseerde telers zoeken inmiddels zelf het contact met de eindklant. En nieuwe platformpartijen leggen rechtstreeks contacten tussen consument en teler.’ De consument die geen tijd heeft om naar een supermarkt te gaan bestelt bij online supermarkten als Picnic. Hoewel nu nog maar een handvol bedrijven rechtstreeks aan consumenten verkopen, lijkt dit in de toekomst niet ondenkbaar, zeker als online platformen verder doorzetten in vers, denkt Penning.

EN HOE NU VERDER?

De consument wordt zich steeds bewuster van het milieu. Van Rijswick ziet hierin een kans voor de tuinbouw: ‘Hoewel het imago van de voedselverwerkende industrie alleen maar meer kritiek krijgt, wordt het beeld rondom verse en gezonde tuinbouwproducten alleen maar positiever.’ Penning: ‘De tuinbouw staat aan de vooravond van nieuwe doorbraken in haar maatschappelijke rol als leveranciers van gezondheid en geluk. Technologie speelt daarin in een cruciale rol om de producten ultravers bij de consument te krijgen en juist in deze combinatie van topkwaliteit, ultravers, slimme techniek en hoge efficiency is de Nederlandse tuinbouw steeds succesvol geweest. Ik denk dat zij het ook kan blijven.’